Magda Szabó, Świniobicie

O tej książce i autorce zrobiło się głośno na blogach książkowych, zanim jeszcze zaczęłam prowadzić swoje zapiski. Twórczość węgierskiej pisarki znałam jedynie z pamiętnego serialu opartego na powieści „Tajemnica Abigel”, natomiast nie miałam okazji czytać jej książek. Okazało się, że w mojej bibliotece dzielnicowej jest całkiem spory wybór jej powieści, tak więc mój wybór padł na „Świniobicie” wydany niegdyś w kultowej już serii PIW pt. „Klub Interesującej Książki”.

Książka ta jest zapisem wydarzeń przed planowanym tytułowym świniobiciem, kiedy w kolejnych monologach kilkunastu bohaterów, odsłania się poplątana historia dwóch rodzin Kemerych i Tothów. Kemery to podupadła rodzina szlachecka, której majątek przepadł na skutek przegranej w karty jednego z przodków. Tothowie zaś to rodzina mydlarzy, którzy utracili rodzinny biznes na skutek industrializacji, a w momencie, kiedy toczy się akcja powieści, tj. w 1955 r., władza ludowa stwarza im możliwość powrotu do tradycji wyrabiania mydła.

Pewnego zimowego dnia, Janos Toth, mąż Poliki (de domo Kemery), nauczyciel w miejscowej szkole, pierwszy członek rodziny Tothów, który uzyskał wykształcenie, dowiaduje się, że jego matka, z którą nie utrzymuje kontaktów, otrzymała koncesję na prowadzenie sklepu mydlarskiego, będącego kontynuację rodzinnego zakładu rzemieślniczego sprzed wojny. Janos, załatwiając różne sprawy zlecone przez żonę w związku z planowanym za kilka dni świniobiciem, odwiedza różne miejsca, spotyka członków swojej rodziny, rozmawia z nimi odsłaniając skomplikowane dzieje swojego małżeństwa oraz obu rodzin.

Autorka uczyniła narratorem kilkanaście osób, czasem postacie zupełnie epizodyczne, a każda z nich przedstawia kolejne informacje, które odsłaniają przed czytelnikiem skomplikowaną historię rodzinną głównych bohaterów. Odkrywana przed czytelnikiem przeszłość jest pełna złych emocji, wzajemnych pretensji i krzywd. Wydarzenia zimowego dnia, podczas którego toczy się akcja książki, zmierzają do dramatycznej kulminacji...

Magda Szabo w mistrzowski sposób poprowadziła narrację tej powieści psychologicznej. W miarę postępu lektury poznajemy podstawowe fakty składające się na tragiczne zapętlenie, w którym znaleźli się bohaterowie książki. Tylko na początku czytelnik może być nieco zagubiony nie orientując się wystarczająco w koligacjach rodzinnych, ale po kilkunastu stronach fabuła książki pochłania nas i wciąga.

Książka pokazuje nam nagą, niczym nie osłoniętą nienawiść. Nienawiść, która niszczy wszystkich wokół. Czytelnik wpada w kocioł wzajemnych uraz, pretensji, zawiedzionych nadziei. Węzeł ten wydaje się nie do rozplątania, chyba, że nastąpi coś w rodzaju nagłego cięcia, czyli rozwiązania zastosowanego przez Aleksandra Macedońskiego w celu rozsupłania węzła gordyjskiego. W powieści spotykamy dwie skłócone rodziny o różnej proweniencji społecznej, ale właściwie nie ma postaci, której chcielibyśmy kibicować, z którą chcielibyśmy sympatyzować. Większość głównych bohaterów jest odpychająca, a ci, o których wiemy mniej (głównie z rodziny Tothów), nie są na tyle przekonujący, abyśmy przyjęli ich punkt widzenia. Uwagę zwraca fakt, iż postacie męskie w tej książce są w większości mdłe i nijakie (nawet te nieliczne wzbudzające sympatię), natomiast charaktery kobiece reprezentują siłę, zdecydowanie, ale czasem również okrucieństwo i pogardę.

Rodzina Kemerych jest oceniona w książce bardzo surowo. Dla jej członków nie ma właściwie nadziei, są reliktem przeszłości i dla ich funkcjonowania nie ma żadnego uzasadnienia. Ocena Tothów jest nieco lepsza, co zapewne wynikało z czasów, w jakich wydano tę książkę.

Daleka jestem od twierdzenia, że „Świniobicie” to arcydzieło, ale to książka, którą czyta się świetnie, trudno się od niej oderwać, skłania do zastanowienia i - mimo niedzisiejszych realiów - jest nadal aktualna w odkrywaniu meandrów ludzkiej psychiki. Czy rozwiązanie zaproponowane przez autorkę przyniesie wybawienie? Wątpię, ale najlepiej, abyście sami się przekonali, gdzie może zaprowadzić życie pełne uraz, pretensji, bez odrobiny empatii i życzliwości.

 

Magda Szabo (1917 – 2007) – węgierska pisarka. Ukończyła uniwersytet w Debreczynie i zyskała uprawnienia do nauczania łaciny i węgierskiego. W latach 1945 – 49 pracowała w Ministerstwie Religii i Edukacji. Karierę pisarską rozpoczęła w 1947 wydaniem tomiku wierszy pt. „Owieczka”. W 949 r. otrzymała Baumgarten Prize i w reakcji na ten fakt została zwolniona z pracy w Ministerstwie. W latach 1949 – 58 objęta zakazem publikowania. W tym okresie Magda Szabo pracowała w szkole elementarnej. Swoją pierwszą powieść napisała w 1958 r. Jej książki cieszyły się dużą popularnością. Otrzymała za nie również wiele nagród. Do najbardziej znanych powieści pisarki należą: „Świniobicie” (1960), „Bal maskowy” (1961), „Tajemnica Abigel” (1970), Staroświecka historia” (1977), „Zamknięte drzwi” (1987).

Źródło zdjęcia


Moja ocena: 5 / 6


Autor: Magda Szabo
Tytuł oryginalny: Disznótor
Wydawnictwo: Państwowy Instytut Wydawniczy
Seria: Klub Interesującej Książki
Tłumacz: Krystyna Pisarska
Rok wydania: 1977
Liczba stron: 188