wtorek, 27 stycznia 2015

Jan Tomkowski, Zamieszkać w Bibliotece





„Usłyszałem kiedyś od jednego z czytelników następującą definicję literatury: mnóstwo pytań, bardzo mało odpowiedzi, a poza tym udręka i niepokój. Mojemu rozmówcy książki nie pomogły w rozwiązaniu żadnego problemu życiowego. (…) Ale czy przeznaczeniem człowieka jest duchowy komfort, nieświadome trudności trwanie, spokojny sen? Jeśli istotą naszego życia uczynimy skuteczne i perfekcyjne rozwiązywanie problemów, które mogą zostać rozwiązane, to prawdopodobnie pewne książki, arcydzieła literatury albo traktaty filozoficzne, wydadzą się nam mało użyteczne.” (s. 10)

„Zamieszkać w Bibliotece” to książka wprost idealna dla wszystkich moli książkowych, które lubią czytać nie tylko książki, ale i o książkach. A eseje profesora Tomkowskiego traktują właśnie o książkach i czytaniu w bardzo różnych aspektach. Zaczyna się mocnym akcentem, bo w pierwszym eseju zatytułowanym przekornie „Czy pozbędziemy się książek?” Autor, przywołując kultową antyutopię „451 st. Fahrenheita” Raya Bradbury’ego, zastanawia się, czy książki są w ogóle współczesnemu człowiekowi potrzebne do życia. Inne eseje dotyczą tematów poważniejszych, np. omówienie różnic między arcydziełem a bestsellerem czy potrzebie istnienia lektur obowiązkowych, ale są i lżejsze teksty o magicznych miastach literatury, strojach czy motywach kulinarnych w słynnych książkach. 

Motywem przewodnim esejów jest rola książki we współczesnym świecie wobec kompletnej zmiany stylu życia obecnego człowieka, gdy celem obecnej cywilizacji jest sprawienie, aby życie człowieka było wygodne i bezproblemowe, czego ambitna literatura nie zapewnia. Żyjemy w świecie, w którym telewizja i komputery odgrywają znacznie większą rolę niż słowo pisane, co zmusza do postawienia pytania, czy czytanie ma sens, a jeśli tak, to jak czytać i co czytać? 

Można w pewnych kwestiach się nie zgadzać z autorem lub nie do końca się zgadzać, ale jest to książka, którą czyta się z dużą przyjemnością i można do niej wracać, choćby po to, aby przypomnieć sobie ciekawe tytuły, które jakby mimochodem wymienia Autor w swoich rozważaniach. Jeden tekst jest zresztą poświęcony kanonowi literatury z autorską propozycją profesora Tomkowskiego*. Mnie nieco nie podobała się wizja wspólnego kanonu literackiego dla Europy przewidywana przez profesora w eseju „Z literaturą w Europie” i mam nadzieję, że w tym względzie profesor się myli, gdyż zapomnienie o twórczości Mickiewicza czy Prusa byłoby niewyobrażalną stratą dla polskiej kultury i tożsamości narodowej. 

Tak naprawdę, tę książkę warto przeczytać i warto ją mieć na półce. Profesor Tomkowski jest utalentowanym gawędziarzem nie stroniącym od intelektualnej prowokacji i analizy. Oprowadza nas po swojej Bibliotece, bo tak nazywa świat pełen książek, w którym funkcjonuje na co dzień, ze swadą i znawstwem. Na rozbudzenie apetytu na lekturę przedstawiam dwa cytaty, z którymi trudno się nie zgodzić: 

„Lektura każdej książki ma w sobie coś z podróży w nieznane. Otwierając tom, którego treść pozostaje dla nas jeszcze zagadką, stawiamy pierwszy krok w kierunku nowego świata. Uwalniamy się od otaczającej rzeczywistości, wyruszamy na poznanie tajemnicy.” (s. 112)

„Istnieją oczywiście rozmaite definicje pojęcia arcydzieła, w tej chwili zatrzymam się tylko przy jednym jego aspekcie. Arcydzieło to, moim zdaniem, taki twór ludzkiego geniuszu, który w żaden sposób nie może zostać zastąpiony, zredukowany, zrekompensowany. Arcydzieła nie da się obejść, wstępując na którakolwiek z bocznych ścieżek. Jedyną rozsądną drogą jest bezpośrednie spotkanie, cierpliwe poznawanie, a potem bunt albo pokorne obcowanie. Myśl, że Andrzej Wajda mógłby zastąpić nam Wyspiańskiego, Reymonta i samego Mickiewicza nawet, jest równie absurdalna jak wiara, że dzieło filmowe jesteśmy w stanie poznać i ocenić na podstawie scenariusza czy choćby i najdokładniejszego scenopisu.” (s. 153)

* Kanon literatury XX wieku według profesora Tomkowskiego:

1. Marcel Proust, W poszukiwaniu straconego czasu
2. James Joyce, Ulisses
3. Thomas Sterne Eliot, Ziemia jałowa
4. Rainer Maria Rilke, Elegie duinejskie
5. Tomasz Mann, Czarodziejska góra
6. William Faulkner, Absalomie, Absalomie!
7. Iwan Bunin, Nathalie i inne opowiadania
8. Herman Hesse, Gra szklanych paciorków
9. Jorge Luis Borges, Proza
10. Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata
11. Bruno Schulz, Proza
12. Simone Weil, Myśli o człowieku
13. Albert Camus, Eseje
14. Malcolm Lowry, Pod wulkanem
15. Witold Gombrowicz, Dziennik
16. Gunter Grass, Blaszany bębenek
17. Zbigniew Herbert, Poezje zebrane
18. Heimito von Doderer, Schody Strudlhofu
19. Milan Kundera, Nieznośna lekkość bytu
20. Gabriel Garcia Marquez, Miłość w czasach zarazy


Autor: Jan Tomkowski
Wydawnictwo: Dom na wsi
Rok wydania: 2004
Liczba stron: 200



17 komentarzy:

  1. Już same cytaty i zaproponowany kanon intrygują. Muszę przeczytać:)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. To lektura obowiązkowa dla nas, moli książkowych. :)

      Usuń
  2. Bardzo lubię teksty Tomkowskiego, jego styl, wiedzę, siłę przekonywania - zawsze po przeczytaniu jakiegoś eseju mam ochotę rzucić się na wielką literaturę. Tej książki jeszcze nie znam, ale to na pewno kwestia czasu, zwłaszcza że tematy wydają się luźniejsze (do tej pory czytałam raczej prace mocno osadzone w literaturze, a nie mówiące o książkach jako takich) i bardzo jestem ciekawa, co profesor ma do powiedzenia na ten temat. Przekonuje mnie prawie każde napisane przez niego zdanie :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. To książka skierowana do tzw. "szerokiego kręgu odbiorców", ale tych kochających czytanie. :)
      To było moje pierwsze spotkanie z Profesorem, ale może nie ostatnie, kto wie? Eseje są dość zróżnicowane tematycznie, ale głównym bohaterem pozostaje książka.

      Usuń
  3. No to do księgarni MARSZ Pani_Wu :)

    OdpowiedzUsuń
  4. Przeczytam, bo, jak każdy z nas lubię czytać o książkach, czytaniu, stosunku do literatury. Kanon - kolejna propozycja, kolejne białe plamy na mojej czytelniczej mapie. Z dwudziestu znam cztery- to niewiele. A jeszcze pisząc o czterech trochę przesadzam, bo Prousta przeczytałam dwa tomy. Natomiast od jakiegoś czasu chodzi za mną Pod wulkanem (wspominał ją marlow, teraz wspomina Hen, w książce, którą słucham)- zaciekawia okrutnie, jak podróż w nieznane

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Mam nadzieję, że Ci się spodoba. Też powinnam sięgnąć "Pod wulkanem", choć nie jest to mój jedyny czytelniczy "wyrzut sumienia". :)

      Usuń
    2. :) i u mnie też - niestety.

      Usuń
  5. Wspaniała książka. Chyba nie była wznawiana od tych 10 lat? Szkoda byłoby, bo wydaje się lekturą obowiązkową dla każdego bibliofila. Zabawne, że w kanonie Tomkowskiego znajduje się książka, o której nawet nie słyszałam: Heimito von Doderer, Schody Strudlhofu. Zgroza! A jednocześnie: Super!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. O książce von Doderera dowiedziałam się dzięki tej książce właśnie. Takie niespodzianki lubię!
      Książka chyba nie była wznawiana i rzeczywiście szkoda, bo teksty Tomkowskiego zmuszają do zastanowienia, a przy okazji zawsze coś w głowie zostaje.

      Usuń
  6. Trzeci cytat jest wspaniały. To mi przypomina kiedyś prowadzoną dyskusję o potrzebie nowych tłumaczeń klasycznych dzieł literatury - tak, by język nowych przekładów był dostosowany do zmienionej rzeczywistości i tzw. potrzeb współczesności. Argumenty frakcji "nowoczesnych" były oczywiste i nawet jestem w stanie je przyjąć rozumowo. Cóż, kiedy mam wrażenie, że to już jest rozmienianie na drobne, że może należało by włożyć więcej wysiłku, starać się zrozumieć dawne arcydzieła a nie zastępować je czymś, co zrozumiałe jest ot tak, z marszu, dla każdego. I czy arcydzieło zastąpione łatwym przekładem/ komiksem/ filmem będzie jeszcze miało coś wspólnego z oryginałem?

    Kanon bardzo frapujący. Wynika z niego, że jestem półinteligentem. A jeśli jeszcze się przyznam, że Tomkowskiego nie czytałam, to będzie jeszcze gorzej ;-)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Od kiedy prowadzę bloga zwracam większą uwagę na ewentualne cytaty do wykorzystania i w książce Tomkowskiego było ich naprawdę dużo. :) Nowe tłumaczenia rzeczywiście czasem zbyt mocno upraszczają tekst klasyka, mam jednak nadzieję, że nie zawsze. Czytałam Prousta i Choderlos de Laclos w tłumaczeniu Boya-Żeleńskiego i wydaje mi się, że w tym przypadku niemożliwe jest osiągnięcie porównywalnej kreacji translatorskiej, że się tak górnolotnie wyrażę.
      Kanonami nie należy się specjalnie przejmować. To tylko sugestia. Dziś trafiłam na listę najlepszych książek wydanych w ciągu 15 lat XXI wieku i jestem straszliwie zapóźniona, bo nie czytałam ani jednej pozycji z tej listy. ;)

      Usuń
    2. Tak, jak mowa o tłumaczeniach i ich "ingerencji" w oryginał - zaraz przychodzi mi na myśl Proust i Boy-Żeleński, który zdaniem fachowców uczynił z W poszukiwaniu zaginionego czasu majstersztyk. Ale rozumiem intencje Ada, która wszak wie, o czym pisze (:) że nie należy kaleczyć oryginału uwspółcześnianiem tekstu. Oczywiście zaraz przychodzi mi na myśl teatr, w którym tekst literacki coraz częściej podlega dowolnym przeróbkom. Może współczesny widz nie jest w stanie zrozumieć Szekspira czy Schillera, ale w takim wypadku może lepiej, aby poszedł sobie na Kolację dla głupca, albo mayday 1,2 czy ileś tam, Pamiętam, jak męczyłam się na Chorym z urojenia do którego małżonka szczebiotała rybeńko, niunieńko, niu niu niu... bo to dla mnie,iż nie był Molier, a jakaś przeróbka. Dlatego uważam, że takie przeróbki "pod odbiorcę" są uzasadnione tylko w bardzo wyjątkowych przypadkach. Ach i zastanawiam się, co autor miał na myśli pod pojęciem Bruno Schulz Proza, bo jeśli cokolwiek, np. Sklepy cynamonowe, to troszkę poczuję się lepiej, bo znam, czytałam :)

      Usuń
    3. Zgadzam się całkowicie z Twoimi uwagami odnośnie przekładów. Pisząc "proza" przy Schulzu i Borgesie Autor miał na myśli trudność wyboru jednego tytułu, tak więc możesz spokojnie zaliczyć "Sklepy cynamonowe" do tej kategorii. :)

      Usuń
  7. Przyznam, że profesora Tomkowskiego znam osobiście. Miałam z nim zajęcia z literatury powszechnej na studiach. Ma bardzo ciekawe i nietypowe podejście do literatury. Część książek z kanonu czytałam, ale nie wszystkie. Największym sentymentem darzę "Mistrza i Małgorzatę" i test po lekturze, kiedy to trzeba było odpowiedzieć na pytanie "na czym latała Małgorzata?" Wiecie?
    A co do książki to tej nie mam, ale posiadam "Literaturę powszechną" (z dedykacją) - http://lubimyczytac.pl/ksiazka/110790/literatura-powszechna-wedlug-jana-tomkowskiego
    ...i również polecam!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. To takie fajne, gdy osoby, które się zna, szanuje i lubi, wydają książki, które są owocem życiowej pasji. Książkę szczerze polecam, być może rozpoznasz w nich pewne akcenty z wykładów. :) Dziękuję za polecenie kolejnego tytułu!

      Usuń

Autorzy

Agopsowicz Monika Albaret Celeste Albom Mitch Alvtegen Karin Austen Jane Babina Natalka Bachmann Ingeborg Baranowska Małgorzata Becerra Angela Beekman Aimee Bek Aleksander Bellow Saul Bennett Alan Besala Jerzy Bobkowski Andrzej Bogucka Maria Bonda Katarzyna Borkowska Urszula Bowen Rhys Brabant Hyacinthe Braine John Brodski Josif Calvino Italo Castagno Dario Cegielski Tadeusz Cejrowski Wojciech Cherezińska Elżbieta Cleeves Ann Courtemanche Gil Covey Sean Crummey Michael Cusk Rachel Czapska Maria Czarnecka Renata Czarnyszewicz Florian Czwojdrak Bożena Dallas Sandra de Blasi Marlena Didion Joan Dmochowska Emma Doctorow E.L. Domagalski Dariusz Domańska-Kubiak Irena Dostojewska Anna Drewniak Wojciech Drinkwater Carol Drucka Nadzieja Druckerman Pamela Dunlop Fuchsia Dyer Wayne Edwardson Ake Evans Richard Fabiani Bożena Fadiman Anne Faulkner William Fiedler Arkady Filipowicz Wika Fletcher Susan Fogelström Per Anders Fønhus Mikkjel Fowler Karen Joy Frankl Viktor Franzen Jonathan Frayn Michael Fredro Aleksander Fryczkowska Anna Gaskell Elizabeth Genow Magdalena Gilmour David Giordano Paolo Goetel Ferdynand Goethe Johann Wolfgang Gołowkina Irina Grabowska-Grzyb Ałbena Grabski Maciej Green Penelope Grimes Martha Grimwood Ken Gunnarsson Gunnar Gustafsson Lars Gutowska-Adamczyk Małgorzata Guzowska Marta Hagen Wiktor Hamsun Knut Hejke Krzysztof Helsztyński Stanisław Hen Józef Herbert Zbigniew Hill Napoleon Hill Susan Hoffmanowa Klementyna Holt Anne Hovsgaard Jens Hulova Petra Ishiguro Kazuo Iwaszkiewicz Jarosław Iwaszkiewiczowa Anna Jaffrey Madhur Jahren Hope Jakowienko Mira Jamski Piotr Jaruzelska Monika Jastrzębska Magdalena Jersild Per Christian Jörgensdotter Anna Jurgała-Jureczka Joanna Kaczyńska Marta Kallentoft Mons Kanger Thomas Kanowicz Grigorij Karlsson Elise Karon Jan Karpiński Wojciech Kaschnitz Marie Luise Kolbuszewski Jacek Komuda Jacek Kościński Piotr Kowecka Elżbieta Kraszewski Józef Ignacy Kręt Helena Kroh Antoni Kruusval Catarina Krzysztoń Jerzy Kuncewiczowa Maria Kutyłowska Helena Lackberg Camilla Lanckorońska Karolina Lander Leena Larsson Asa Laurain Antoine Lehtonen Joel Loreau Dominique cytaty Lupton Rosamund Lurie Alison Ładyński Antonin Łapicka Zuzanna Łopieńska Barbara Łozińska Maja Łoziński Mikołaj Maciejewska Beata Maciorowski Mirosław Mackiewicz Józef Magris Claudio Malczewski Rafał Maloney Alison Małecki Jan Manguel Alberto Mankell Henning Mann Wojciech Mansfield Katherine Marai Sandor Marias Javier Marinina Aleksandra Marklund Liza Marquez Gabriel Masłoń Krzysztof Mazzucco Melania McKeown Greg Meder Basia Meller Marcin Meredith George Michniewicz Tomasz Miłoszewski Zygmunt Mitchell David Mizielińscy Mjaset Christer Mrożek Sławomir Mukka Timo Murakami Haruki Musierowicz Małgorzata Musso Guillaume Myśliwski Wiesław Nair Preethi Naszkowski Zbigniew Nesbø Jo Nesser Hakan Nicieja Stanisław Nothomb Amelie Nowakowski Marek Nowik Mirosław Obertyńska Beata Oksanen Sofi Orlińska Zuzanna Ossendowski Antoni Ferdynand Pająk-Puda Dorota Paukszta Eugeniusz Pawełczyńska Anna Pawlikowski Michał Pezzelli Peter Pilch Krzysztof Platerowa Katarzyna Plebanek Grażyna Płatowa Wiktoria Proust Marcel Pruszkowska Maria Pruszyńska Anna Przedpełska-Trzeciakowska Anna Puchalska Joanna Puzyńska Katarzyna Quinn Spencer Rabska Zuzanna Rankin Ian Rejmer Małgorzata Reszka Paweł Rutkowski Krzysztof Rylski Eustachy Sadler Michael Safak Elif Schirmer Marcin Seghers Jan Sobański Antoni Sobolewska Justyna Staalesen Gunnar Stanowski Krzysztor Stasiuk Andrzej Stec Ewa Stenka Danuta Stockett Kathryn Stulgińska Zofia Susso Eva Sypuła-Gliwa Joanna Szabo Magda Szalay David Szarota Piotr Szczygieł Mariusz Szejnert Małgorzata Szumska Małgorzata Terzani Tiziano Theorin Johan Thompson Ruth Todd Jackie Tomkowski Jan Tristante Jeronimo Tullet Herve Velthuijs Max Venclova Tomas Venezia Mariolina Vesaas Tarjei Wachowicz-Makowska Jolanta Waltari Mika Wałkuski Marek Wańkowicz Melchior Warmbrunn Erika Wassmo Herbjørg Wasylewski Stanisław Weissensteiner Friedrich White Patrick Wiechert Ernst Wieslander Jujja Włodek Ludwika Zevin Gabrielle Zyskowska-Ignaciak Katarzyna Żylińska Jadwiga
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...