środa, 3 czerwca 2015

Ferdynand Goetel, Przez płonący Wschód






Ferdynand Goetel był przed wojną czołowym przedstawicielem polskiego środowiska literackiego. Po wojnie z premedytacją postanowiono zatrzeć wszelką pamięć o nim i jego osiągnięciach literackich. Powodem był jego zdecydowany antykomunizm, a przede wszystkim fakt, że to dzięki niemu nagłośniono na forum międzynarodowym zamordowanie polskich oficerów w Katyniu przez NKWD. Przez wiele lat nie można było nawet wspomnieć jego nazwiska, umarł w biedzie i opuszczeniu. Dopiero teraz wydawnictwo LTW postanowiło przypomnieć jego książki. 

Przypadek sprawił, że w moje ręce trafił reportaż z ucieczki Autora z ogarniętego rewolucją Turkiestanu w 1920 r. Goetel znalazł się tam na skutek decyzji Rosjan o ewakuowaniu go z Warszawy jako obywatela cesarstwa austro-węgierskiego. Gdy dotarł tam chaos pierwszych lat rewolucji i wojny domowej Autor podjął decyzję o ucieczce, która wymagała jednak wielu przygotowań, nie tylko ze względu na rosnąca opresyjność nowych władz, ale głównie z uwagi na fakt, że oprócz siebie musiał również myśleć o żonie i nowo narodzonym synu.

Historia rozpoczyna się w momencie, gdy w umyśle Goetla dojrzewa pomysł ucieczki z Turkiestanu. Podejmuje więc decyzję o wstąpieniu do Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich z myślą o ucieczce przez Persję. Jako członek tego ciała rewolucyjnego opisuje bezsensowną i grabieżczą politykę rolniczą i gospodarczą prowadzoną przez bolszewików, które w niedługim czasie doprowadzają do kompletnej zapaści gospodarczej tej krainy. Przykładem bezsensu jest choćby kwestia zdobywania drewna na opał, kiedy z przyzwoleniem bolszewików turkmeńska stolica została błyskawicznie ogołocona z drzew, co z jednej strony miało wpływ na wygląd reprezentacyjnych ulic miasta, z drugiej zaś pozbawiło mieszkańców miasta schronienia przed upałem w miesiącach letnich. 

Po wielu perypetiach i niemożliwych do przewidzenia komplikacjach rodzinie Goetlów udaje się zbiec z terytorium Rosji sowieckiej i trafiają pod opiekę wojska brytyjskiego, które organizuje ich powrót do Polski. Goetel szczegółowo opisuje perypetie podróżnicze, zwraca również uwagę na problem Polaków, których traktuje się jako obywateli państw zaborczych, tak wielki problem stanowiła zmiana sytuacji geopolitycznej dla Anglików. 

Autor jest osobą niezwykle spostrzegawczą, wiele rzeczy budzi jego ciekawość. Napotykane zjawiska opisuje z dociekliwością, nie powstrzymuje się od ironicznych uwag i skojarzeń. Trzeba też przyznać, że nie epatuje swoimi przeżyciami rodzinnymi i trudnościami logistycznymi spowodowanymi przez ekstremalnie ciężkie warunki podróży. Choć niewątpliwie troska o bezpieczeństwo rodziny musiała stać na pierwszym miejscu, to jednak znalazł w sobie ciekawość i chęć, aby interesować się światem zewnętrznym. Podczas pobytu w Indiach zwraca uwagę na rodzący się ruch pod przywództwem Mahatmy Gandhiego. Stawia też diagnozy, czasem trafne, czasem zupełnie chybione, jak np. przekonanie o tymczasowości rządów bolszewickich, z którym opuszczał granice Turkmenistanu. Czytając tę książkę nasunęło mi się skojarzenie, że w tej książce Autor przypomina takiego Cejrowskiego Przedwojnia (toutes proportions gardées). Bardzo ciekawy reportaż pokazujący kompletnie nieznany wycinek historii o tułaczce przez pół świata do nieznanej ojczyzny. Pióro Goetla warte jest poznania, należy mu się od czytelników uwaga po tych latach zapomnienia.



Autor: Ferdynand Goetel
Wydawnictwo: LTW
Rok wydania: 2011
Liczba stron: 207

8 komentarzy:

  1. Muszę przeczytać, koniecznie. Biblioteki wokół nie mają. Pewnie trzeba będzie zamówić.

    OdpowiedzUsuń
  2. Nie ma porywajacej akcji jak u Ossendowskiego ale pomimo to czyta sie bardzo dobrze.

    OdpowiedzUsuń
  3. Do tej pory znałam jedynie z nazwiska, które przewijało się gdzieniegdzie. Nie jestem pewna, ale wydaje mi się że wspominała o nim w swoich Dziennikach Dąbrowska. Niepamięć to chyba największa tragedia dla artysty.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Podejrzewam, że Dąbrowska musiała wspominać o Autorze w prywatnych przecież "Dziennikach". Przed wojną był niesamowicie wpływowy i pamięć o nim w literackich kręgach była żywa.

      Usuń
  4. Wcześniej sięgnąłem po "Czasy wojny", świetną powieść pisaną z osobistego punktu widzenia o okupacyjnej Warszawie. "Przez płonący wschód" jest ciekawa dzięki opisom egzotycznych z dzisiejszego punktu widzenia miejsc takich jak Turkiestan, Meszhed czy Indie. Opisom podlanych sosem historii odwiedzanych miejsc, i grup społecznych je zamieszkujących. Trochę brakuje mi w książce nieobecnych żony i syna, jakby ich tam w ogóle nie było...

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Rzeczywiście, Autor jest wyjątkowo oszczędny, jeśli chodzi o wzmianki nt. swojej rodziny. Trochę szkoda, ale może nie chciał epatować nas szczegółami dotyczącymi spraw rodzinnych.

      Usuń

Autorzy

Agopsowicz Monika Albaret Celeste Albom Mitch Alvtegen Karin Austen Jane Babina Natalka Bachmann Ingeborg Baranowska Małgorzata Becerra Angela Beekman Aimee Bek Aleksander Bellow Saul Bennett Alan Besala Jerzy Bobkowski Andrzej Bogucka Maria Bonda Katarzyna Borkowska Urszula Bowen Rhys Brabant Hyacinthe Braine John Brodski Josif Calvino Italo Castagno Dario Cegielski Tadeusz Cejrowski Wojciech Cherezińska Elżbieta Cleeves Ann Courtemanche Gil Covey Sean Crummey Michael Cusk Rachel Czapska Maria Czarnecka Renata Czarnyszewicz Florian Czwojdrak Bożena Dallas Sandra de Blasi Marlena Didion Joan Dmochowska Emma Doctorow E.L. Domagalski Dariusz Domańska-Kubiak Irena Dostojewska Anna Drewniak Wojciech Drinkwater Carol Drucka Nadzieja Druckerman Pamela Dunlop Fuchsia Dyer Wayne Edwardson Ake Evans Richard Fabiani Bożena Fadiman Anne Faulkner William Fiedler Arkady Filipowicz Wika Fletcher Susan Fogelström Per Anders Fønhus Mikkjel Fowler Karen Joy Frankl Viktor Franzen Jonathan Frayn Michael Fredro Aleksander Fryczkowska Anna Gaskell Elizabeth Genow Magdalena Gilmour David Giordano Paolo Goetel Ferdynand Goethe Johann Wolfgang Gołowkina Irina Grabowska-Grzyb Ałbena Grabski Maciej Green Penelope Grimes Martha Grimwood Ken Gunnarsson Gunnar Gustafsson Lars Gutowska-Adamczyk Małgorzata Guzowska Marta Hagen Wiktor Hamsun Knut Hejke Krzysztof Helsztyński Stanisław Hen Józef Herbert Zbigniew Hill Napoleon Hill Susan Hoffmanowa Klementyna Holt Anne Hovsgaard Jens Hulova Petra Ishiguro Kazuo Iwaszkiewicz Jarosław Iwaszkiewiczowa Anna Jaffrey Madhur Jahren Hope Jakowienko Mira Jamski Piotr Jaruzelska Monika Jastrzębska Magdalena Jersild Per Christian Jörgensdotter Anna Jurgała-Jureczka Joanna Kaczyńska Marta Kallentoft Mons Kanger Thomas Kanowicz Grigorij Karlsson Elise Karon Jan Karpiński Wojciech Kaschnitz Marie Luise Kolbuszewski Jacek Komuda Jacek Kościński Piotr Kowecka Elżbieta Kraszewski Józef Ignacy Kręt Helena Kroh Antoni Kruusval Catarina Krzysztoń Jerzy Kuncewiczowa Maria Kutyłowska Helena Lackberg Camilla Lanckorońska Karolina Lander Leena Larsson Asa Laurain Antoine Lehtonen Joel Loreau Dominique cytaty Lupton Rosamund Lurie Alison Ładyński Antonin Łapicka Zuzanna Łopieńska Barbara Łozińska Maja Łoziński Mikołaj Maciejewska Beata Maciorowski Mirosław Mackiewicz Józef Magris Claudio Malczewski Rafał Maloney Alison Małecki Jan Manguel Alberto Mankell Henning Mann Wojciech Mansfield Katherine Marai Sandor Marias Javier Marinina Aleksandra Marklund Liza Marquez Gabriel Masłoń Krzysztof Mazzucco Melania McKeown Greg Meder Basia Meller Marcin Meredith George Michniewicz Tomasz Miłoszewski Zygmunt Mitchell David Mizielińscy Mjaset Christer Mrożek Sławomir Mukka Timo Murakami Haruki Musierowicz Małgorzata Musso Guillaume Myśliwski Wiesław Nair Preethi Naszkowski Zbigniew Nesbø Jo Nesser Hakan Nicieja Stanisław Nothomb Amelie Nowakowski Marek Nowik Mirosław Obertyńska Beata Oksanen Sofi Orlińska Zuzanna Ossendowski Antoni Ferdynand Pająk-Puda Dorota Paukszta Eugeniusz Pawełczyńska Anna Pawlikowski Michał Pezzelli Peter Pilch Krzysztof Platerowa Katarzyna Plebanek Grażyna Płatowa Wiktoria Proust Marcel Pruszkowska Maria Pruszyńska Anna Przedpełska-Trzeciakowska Anna Puchalska Joanna Puzyńska Katarzyna Quinn Spencer Rabska Zuzanna Rankin Ian Rejmer Małgorzata Reszka Paweł Rutkowski Krzysztof Rylski Eustachy Sadler Michael Safak Elif Schirmer Marcin Seghers Jan Sobański Antoni Sobolewska Justyna Staalesen Gunnar Stanowski Krzysztor Stasiuk Andrzej Stec Ewa Stenka Danuta Stockett Kathryn Stulgińska Zofia Susso Eva Sypuła-Gliwa Joanna Szabo Magda Szalay David Szarota Piotr Szczygieł Mariusz Szejnert Małgorzata Szumska Małgorzata Terzani Tiziano Theorin Johan Thompson Ruth Todd Jackie Tomkowski Jan Tristante Jeronimo Tullet Herve Velthuijs Max Venclova Tomas Venezia Mariolina Vesaas Tarjei Wachowicz-Makowska Jolanta Waltari Mika Wałkuski Marek Wańkowicz Melchior Warmbrunn Erika Wassmo Herbjørg Wasylewski Stanisław Weissensteiner Friedrich White Patrick Wiechert Ernst Wieslander Jujja Włodek Ludwika Zevin Gabrielle Zyskowska-Ignaciak Katarzyna Żylińska Jadwiga
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...