wtorek, 3 lutego 2015

Anna Dostojewska, Wspomnienia




Życie z geniuszem nie jest łatwe. Najbliższa mu osoba zwykle musi znosić rozmaite kaprysy, przyzwyczajenia, czasem nawet dziwactwa, które w jego przekonaniu są niezbędne do pracy twórczej. Jak bardzo to codzienne życie mogło być trudne i najeżone codziennymi troskami dowodzą „Wspomnienia” Anny Dostojewskiej, drugiej żony Fiodora Dostojewskiego, wybitnego klasyka, którego dzieła nie zestarzały się do dziś, aczkolwiek są silnie osadzone w realiach Rosji 2 połowy XIX wieku.  

Anna Grigoriewna Snitkina, młodsza od swojego męża o 25 lat, wkroczyła w jego życie dość nietypowych okolicznościach. Na jesieni 1866 r. tonący w długach Dostojewski podpisał z wydawcą Stellowskim wysoce niekorzystną umowę, która zobowiązywała go do przedłożenia nowej powieści w ciągu 30 dni pod groźbą utraty praw autorskich do wszystkich swoich poprzednich książek. Pisarz, mając już wtedy kłopoty ze wzrokiem, pragnąc dotrzymać terminu, postanowił skorzystać z pomocy stenotypistki poleconej mu przez nauczyciela prowadzącego kursy, na które uczęszczała Anna. Jej wkład w terminowe oddanie „Gracza” – gdyż to tę powieść pisarz musiał napisać w tak ekspresowym tempie – jest nie do przecenienia. Nie zapominajmy, że w razie niewywiązania się z umowy Dostojewskiemu groziło niemal całkowite ubezwłasnowolnienie twórcze. Takt, pogoda ducha, dyskrecja młodej kobiety wpływały kojąco na pisarza, którego wcześniejsze koleje życia były dramatyczne, dość wspomnieć karę śmierci zamienioną na karę wieloletniej katorgi w momencie, gdy Dostojewski stał już przed plutonem egzekucyjnym.

Wróćmy jednak do Anny. Ta skromna, pracowita i nieśmiała dziewczyna zdobyła serce pisarza w ekspresowym tempie, co w listopadzie tego roku zakończyło się oświadczynami, a w lutym następnego roku ślubem. Młoda żona spotkała się z niechęcią i intrygami najbliższego otoczenia Dostojewskiego (pasierb i szwagierka z dziećmi), musiała też stawić czoło kłopotom finansowym, w jakich tkwił od dłuższego czasu nowo poślubiony mąż po przejęciu zobowiązań zmarłego brata. Kluczowym momentem dla ich związku okazał się wyjazd za granicę, który trwał niemal cztery lata i który przyczynił się do umocnienia i utrwalenia uczucia między małżonkami, choć okres ten wypełniony był również licznymi troskami i problemami powodowanymi głównie przez uzależnienie Dostojewskiego od hazardu. Nałóg ten niejednokrotnie doprowadzał Annę do rozpaczy, choć poddawała się mu bez szemrania pozwalając mężowi mu ulegać z całkowitą świadomością, że kolejne pieniądze i resztki biżuterii przepadną. Opis skali uzależnienia pisarza budzi grozę, a spokój, z jakim Anna opisywała te wydarzenia też dziwi. Z drugiej strony, być może Anna okazała się lepszym psychologiem od nas, czego symptomatycznym dowodem jest ostatnia wizyta pisarza w kasynie, tuż przed powrotem do Rosji. Anna, widząc nieposkromioną chęć męża do odwiedzenia kasyna, pozwala mu na to, daje pieniądze, a gdy skruszony wraca przegrawszy pieniądze, przyrzeka, że jego noga w takim przybytku już więcej nie postanie. I, co najważniejsze, dotrzymuje słowa!

Anna Dostojewska koncentruje się w swojej opowieści na mężu, którego niemal nie nazywa inaczej niż Fiodor Michajłowicz. Nie ulega wątpliwości, że darzyła go wielkim szacunkiem i we „Wspomnieniach” mamy do czynienia z peanem na jego cześć, choć wiele zachowań i czynów Dostojewskiego niespecjalnie nam się podoba, jak np. wspomniany już nałóg hazardu czy bezpodstawna zazdrość o młodą żonę. Choć Anna umniejsza swoje zasługi, nie ulega kwestii, że to dzięki Annie pisarski geniusz Fiodora Dostojewskiego mógł się rozwinąć. Dzięki jej uczuciu, rozsądkowi i mądrości zyskał spokój i ciepło domowego ogniska. Ona też doprowadziła do uporządkowania jego finansów, dbała o spuściznę pisarza po jego śmierci.

Jak sama nazwa wskazuje „Wspomnienia” pisane były wiele lat po śmierci pisarza, stąd też może wiele uczuć i niepokojów zostało stłumionych i pomniejszonych, czego wyrazem jest nader spokojny opis naprawdę przerażających perypetii hazardowych Dostojewskiego. Anna Dostojewska posługuje się pięknym, literackim, nieco staroświeckim językiem. Dzięki niej uzyskujemy wgląd w życie rodzinne pisarza, poznajemy jego przekonaniom religijno-społeczne oraz sposób pracy. Warto sięgnąć po tę książkę, nawet jeśli jeszcze nie znacie twórczości Dostojewskiego. Anna Dostojewska rysuje portret męża z miłością i oddaniem, pięknie opowiada historię związku wypełnionego wzajemnym wsparciem i poświęceniem, choć nie ukrywam, że po lekturze jestem pewna, że to Fiodor Dostojewski miał więcej szczęścia, że spotkał Annę na swojej drodze.





Autor: Anna Dostojewska
Wydawnictwo: Wydawnictwo Dolnośląskie
Tłumacz: Zbigniew Podgórzec
Rok: 1997
Liczba stron: 402


 






18 komentarzy:

  1. Nigdy nie czytałam tej książki, a ukazała się tyle lat temu...
    Okazuje się - nie po raz pierwszy - że wielcy ludzie często mieli takie małe, przyziemne problemy. Dobrze jeśli trafili na mądrą "druga połowę".

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Polecam! "Wspomnienia" bardzo dobrze się czyta. Anna wielokrotnie podkreśla, jakie miała szczęśliwe życie, ale w moim przekonaniu to Fiodor Dostojewski zawdzięczał jej bardzo, bardzo wiele.

      Usuń
    2. Czytałem. Dla mnie bardzo interesująca. Polecam z czystym sercem.

      Usuń
  2. Pamiętam wrażenia marlowa z lektury. Wspomnienia Anny przeczytałabym z chęcią, zwłaszcza mając już co nie co wyrobiony osąd na podstawie biografii Mackiewicza (zresztą bardzo dobrej biografii). Skończyłam właśnie czytać Stracone złudzenia i z zadziwieniem stwierdzam, jak wiele pisarze czerpią z życia (nie szukając daleko i Dostojewski i Balzak zawarli w swych powieściach wiele wątków autobiograficznych, co jest dodatkowym smaczkiem, kiedy się je odnajduje znając ich biografie).

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tak mi się wydawało, że gdzieś widziałam opinię o tej książce, a to było u Marlowa.:) Wątki biograficzne w dziełach literackich to studnia bez dna. W sumie to nic dziwnego, najlepiej pisze się o czymś, co się zna. :)

      Usuń
  3. "Wspomnienia" są rzeczywiście, jak piszesz, peanem na cześć Dostojewskiego. Znacznie prawdziwsze są dzienniki Anny pisane w czasie jej pobytu z Fiodorem za granicą.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tak właśnie myślałam. Anna pisała "Wspomnienia" wiele lat po śmierci męża, gdy pewne uczucia już się uspokoiły. W dziennikach pisanych "na bieżąco" ta rozpacz musi być odczuwalna, bo nałóg Dostojewskiego i świętą by doprowadzał do rozpaczy.

      Usuń
    2. Oczywiście nie chciałam użyć dwukrotnie słowa "rozpaczy", niech więc będzie, że "i świętą by wyprowadzał z równowagi." :)

      Usuń
  4. Czytałam dawno temu. Dla mnie Anna jest kobietą o skłonnościach sadomaso. Owszem, stworzyła geniusza, to jej powinniśmy być wdzięczni za wielkie dzieła Dostojewskiego. Ale - sama siebie złożyła w ofierze miłości i sztuki (mówiąc górnolotnie i w stylu XIX wieku). Nie rozumiem takich kobiet.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. No, coś w tym jest :) Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że ona wyszła za mąż i wyjechała z mężem za granicę bardzo młodo. Wytrzymała to wszystko, a potem to właściwie ona wyprowadziła Dostojewskiego "na prostą". Chyba była szczęśliwa.

      Usuń
  5. Przy okazji - polecam biografię Dostojewskiego, którą napisał Grossman.
    Leonid GROSSMAN - DOSTOJEWSKI. Stare, ale jare.

    OdpowiedzUsuń
  6. Czytałam bardzo dawno temu i pamiętam nie za wiele, ale jakoś utrwaliło mi się w pamięci, że utrzymanie rodziny, ciągłe problemy finansowe sprawiały, że Dostojewski nie miał czasu na "doszlifowanie" swych powieści, gdyż wydawca już czekał a on potrzebował pieniędzy.....

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Tak, to prawda. Anna dokładnie opisuje potyczki z wierzycielami i pracę pod presją czasu.

      Usuń
    2. Chyba żadna żona faceta w jakiś tam sposób genialnego nie miała łatwego życia, ale za to przeszła dla potomnych jako ktoś również znany...o Annie Dostojewskiej, czy Zofii Tołstojowej się nie zapomina.....
      Chętnie widziałabym te wspomnienia w swojej biblioteczce...może uda mi się je zdobyć....

      Usuń
    3. Nie tylko żony :) Przeczytałam niedawno wspomnienia Celeste Albaret, zaufanej służącej/gospodyni Marcela Prousta i trzeba przyznać, że jej przywiązanie do kompletnie wywróconego do góry nogami cyklu życiowego pisarza wymagało dużego samozaparcia, ale chyba przede wszystkim oddania i wierności.

      Usuń
    4. Tak...wielcy zazwyczaj byli mało poradni w życiu więc musiał się nimi ktoś opiekować, i gdyby nie tak bardzo oddane im osoby nie byłoby po nich spuścizny....

      Usuń

Autorzy

Agopsowicz Monika Albaret Celeste Albom Mitch Alvtegen Karin Austen Jane Babina Natalka Bachmann Ingeborg Baranowska Małgorzata Becerra Angela Beekman Aimee Bek Aleksander Bellow Saul Bennett Alan Besala Jerzy Bobkowski Andrzej Bogucka Maria Bonda Katarzyna Borkowska Urszula Bowen Rhys Brabant Hyacinthe Braine John Brodski Josif Calvino Italo Castagno Dario Cegielski Tadeusz Cejrowski Wojciech Cherezińska Elżbieta Cleeves Ann Courtemanche Gil Covey Sean Crummey Michael Cusk Rachel Czapska Maria Czarnecka Renata Czarnyszewicz Florian Czwojdrak Bożena Dallas Sandra de Blasi Marlena Didion Joan Dmochowska Emma Doctorow E.L. Domagalski Dariusz Domańska-Kubiak Irena Dostojewska Anna Drewniak Wojciech Drinkwater Carol Drucka Nadzieja Druckerman Pamela Dunlop Fuchsia Dyer Wayne Edwardson Ake Evans Richard Fabiani Bożena Fadiman Anne Faulkner William Fiedler Arkady Filipowicz Wika Fletcher Susan Fogelström Per Anders Fønhus Mikkjel Fowler Karen Joy Frankl Viktor Franzen Jonathan Frayn Michael Fredro Aleksander Fryczkowska Anna Gaskell Elizabeth Genow Magdalena Gilmour David Giordano Paolo Goetel Ferdynand Goethe Johann Wolfgang Gołowkina Irina Grabowska-Grzyb Ałbena Grabski Maciej Green Penelope Grimes Martha Grimwood Ken Gunnarsson Gunnar Gustafsson Lars Gutowska-Adamczyk Małgorzata Guzowska Marta Hagen Wiktor Hamsun Knut Hejke Krzysztof Helsztyński Stanisław Hen Józef Herbert Zbigniew Hill Napoleon Hill Susan Hoffmanowa Klementyna Holt Anne Hovsgaard Jens Hulova Petra Ishiguro Kazuo Iwaszkiewicz Jarosław Iwaszkiewiczowa Anna Jaffrey Madhur Jahren Hope Jakowienko Mira Jamski Piotr Jaruzelska Monika Jastrzębska Magdalena Jersild Per Christian Jörgensdotter Anna Jurgała-Jureczka Joanna Kaczyńska Marta Kallentoft Mons Kanger Thomas Kanowicz Grigorij Karlsson Elise Karon Jan Karpiński Wojciech Kaschnitz Marie Luise Kolbuszewski Jacek Komuda Jacek Kościński Piotr Kowecka Elżbieta Kraszewski Józef Ignacy Kręt Helena Kroh Antoni Kruusval Catarina Krzysztoń Jerzy Kuncewiczowa Maria Kutyłowska Helena Lackberg Camilla Lanckorońska Karolina Lander Leena Larsson Asa Laurain Antoine Lehtonen Joel Loreau Dominique cytaty Lupton Rosamund Lurie Alison Ładyński Antonin Łapicka Zuzanna Łopieńska Barbara Łozińska Maja Łoziński Mikołaj Maciejewska Beata Maciorowski Mirosław Mackiewicz Józef Magris Claudio Malczewski Rafał Maloney Alison Małecki Jan Manguel Alberto Mankell Henning Mann Wojciech Mansfield Katherine Marai Sandor Marias Javier Marinina Aleksandra Marklund Liza Marquez Gabriel Masłoń Krzysztof Mazzucco Melania McKeown Greg Meder Basia Meller Marcin Meredith George Michniewicz Tomasz Miłoszewski Zygmunt Mitchell David Mizielińscy Mjaset Christer Mrożek Sławomir Mukka Timo Murakami Haruki Musierowicz Małgorzata Musso Guillaume Myśliwski Wiesław Nair Preethi Naszkowski Zbigniew Nesbø Jo Nesser Hakan Nicieja Stanisław Nothomb Amelie Nowakowski Marek Nowik Mirosław Obertyńska Beata Oksanen Sofi Orlińska Zuzanna Ossendowski Antoni Ferdynand Pająk-Puda Dorota Paukszta Eugeniusz Pawełczyńska Anna Pawlikowski Michał Pezzelli Peter Pilch Krzysztof Platerowa Katarzyna Plebanek Grażyna Płatowa Wiktoria Proust Marcel Pruszkowska Maria Pruszyńska Anna Przedpełska-Trzeciakowska Anna Puchalska Joanna Puzyńska Katarzyna Quinn Spencer Rabska Zuzanna Rankin Ian Rejmer Małgorzata Reszka Paweł Rutkowski Krzysztof Rylski Eustachy Sadler Michael Safak Elif Schirmer Marcin Seghers Jan Sobański Antoni Sobolewska Justyna Staalesen Gunnar Stanowski Krzysztor Stasiuk Andrzej Stec Ewa Stenka Danuta Stockett Kathryn Stulgińska Zofia Susso Eva Sypuła-Gliwa Joanna Szabo Magda Szalay David Szarota Piotr Szczygieł Mariusz Szejnert Małgorzata Szumska Małgorzata Terzani Tiziano Theorin Johan Thompson Ruth Todd Jackie Tomkowski Jan Tristante Jeronimo Tullet Herve Velthuijs Max Venclova Tomas Venezia Mariolina Vesaas Tarjei Wachowicz-Makowska Jolanta Waltari Mika Wałkuski Marek Wańkowicz Melchior Warmbrunn Erika Wassmo Herbjørg Wasylewski Stanisław Weissensteiner Friedrich White Patrick Wiechert Ernst Wieslander Jujja Włodek Ludwika Zevin Gabrielle Zyskowska-Ignaciak Katarzyna Żylińska Jadwiga
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...