czwartek, 18 października 2012

Wojciech Karpiński o Włoszech


Wojciech Karpiński (ur. 1943), polski historyk sztuki, krytyk literacki, tłumacz
Źródło zdjęcia


Wojciech Karpiński, "Pamięć Włoch"
Zeszyty Literackie, 2008


„Trudno o większy kontrast. Z pełnego gwaru nowoczesnego dworca wychodzi się ku przystani. Kiedy płyniemy vaporettem, pozostaje za nami świat samochodów, kolei, normalnych ulic i normalnego ruchu. Wenecja ukazuje się od razu w całej wspaniałości. To jest baśń, sen, fantazja – a przecież realne miasto, wynik wiekowych zmagań człowieka z naturą. Jeżeli sztuka łączy się ze sztucznością,jeżeli jest bezustanną walką z tworzywem, narzucaniem harmonii nieładowi, to żadne chyba miasto na świecie nie jest tak całkowicie, tak od podstaw dziełem sztuki jak Wenecja. Czasem na Canal Grande przez chwilę oślepi nas poblask słońca odbitego od fal i rzuci nowe światło na mijane pałace, czasem tchnienie wiatru, szmer wody skupi całą uwagę, ale gry natury są tu dlatego tak istotne,że dzieją się wśród wspaniałych budowli, a te są z kolei nierozłączną częścią mechanizmu, jakim jest – było – to miasto. Wszystkie dzieła sztuki Wenecji oddałbym za jedno: Canal Grande z Pałacem Dożów i placem Świętego Marka.” (s. 7)



Wenecja
Źródło zdjęcia

„Zobaczyłem to charakterystyczne dla Werony przełamywanie się epok, dokonujące się w dziele sztuki złączenie historyczności z tym, co poza uwarunkowania epoki wykracza, gdy w kościele Sant’Anastasia stanąłem przed freskiem Pisanella. Od lat toczy się spór: schyłek gotyku czy blask renesansu? Malarz o rysunku uderzająco nowoczesnym, a przecież kompozycja, rzec by się chciało, reakcyjna, nie nadążająca za toskańskimi odkryciami perspektywy. Nie są to proste zagadnienia, ale intuicja każe je chwilowo pominąć. Zostaje czysty zachwyt. Fresk jest w połowie zatarty, wysoko umieszczony, kolory nierównomiernie zachowane, kompozycja gwałcąca kanony perspektywy, a przecież uderza siłą i jednorodnośćwizji. To suwerenny świat malarski narzucający nam swoje prawa i prawdy wbrew podręcznikowi geometrii. Wielką sztukę mierzy się siłą i jasnością wizji, nie umiejętnością stosowania (zmiennych przecież) technicznych chwytów. Dlatego Pisanello w Sant’Anastasia podbija nawet opornych, każe się zastanawiać nad sensem postępu w sztuce.” (s. 37)




 
 

Fresk Pisanello w kościele Sant'Anastasia w Weronie
Źródło zdjęcia


„Freski z Palazzo Schifanoia postawiły mnie z całą siłą przed problemem, który nieraz dostrzegałem w muzeach, w zatłoczonych dziełami salach, gdzie przetaczają się tysiące często niewidzących, często obojętnych spojrzeń: czym byłyby te obrazy, gdybyśmy co pewien czas nie odkrywali ich dla siebie, nie patrzyli na nie z bezinteresownym, swobodnym zachwytem? Gdybyśmy nie ożywiali ich podziwem, nie podejmowali wysiłku odszukania przeszłości, odszukania siebie w przeszłości? Kiedy zdjęto wapno z ferraryjskich fresków, opadły też łuski z naszych oczu. Odkrycie tych malowideł każdy może dla siebie powtórzyć – jak i odkrycie innych dzieł, zakrytych nie wapnem, lecz naszą obojętnością, lenistwem, brakiem wiedzy czy wrażliwości. Choćby dzieło było najbardziej znane, możemy je odkryć dla siebie, jesteśmy wówczas jego współtwórcami – ono też nas potrzebuje, karmi się naszym spojrzeniem, utrwala naszym zachwytem.” (s. 44)

„Na ulicach Florencji historia sztuki przemienia się w żywa materię. Najdziwniejsze jest nie samo wcielenie, lecz jego zaskakujący przebieg, lekceważący pracowicie budowane przez historyków przedziały. Dzieła wyskakują z kartek podręcznika, niewiele sobie robiąc z zalecanej kolejności. Gotycki kosmos Kaplicy Hiszpanów sąsiaduje z łagodną mieszczańskością fresków Ghirlandaia; cudem zachowana średniowieczna termitiera Ponte Vecchio prowadzi do wspaniale manierystycznych linii „Zdjęcia z krzyża” Pontorma; te dzieła stworzyli artyści Florencji, nie układano ich sztucznie w muzealnych salach.” (s. 60)




 

Florencja
Źródło zdjęcia
 


„Podobnie do ludzi, bywają miasta otwarte, dostępne już przy pierwszym kontakcie, bądź też zamknięte, chroniące swe sekrety, ukazujące wiele twarzy (jak Rzym) albo wymykające się jakimkolwiek syntezom (tak, mimo całej charakterystyczności, Neapol jest dla mnie – jak dotąd – przede wszystkim punktem wypadowym, początkiem drogi ku dalszym rejonom: ku łukom zatok, ku Capri, ku Sorrento, ku Paestum). Większość miast włoskich budzi odruch sympatii, pragnienie bliższego i dłuższego spotkania; niektóre, nieraz wspanialsze od tamtych, pokryte są – jak Palermo – delikatną warstwą smutku. Perugia jest wyjątkiem – wyzwoliła uczucie niechęci, sprzeciwu, buntu.” (s. 102)
 
"Kierowanie się ku przeszłości nie wyjaśnia jeszcze teraźniejszych i przyszłych dylematów, historia jest ciągła zmianą i ewolucją; refleksja nad mininymi wypadkami uczy i o podobieństwach postaw, i o zmienności układów; królestwo Normanów i cesarstwo Sztaufów nie istnieją od setek lat – a jednak spoczywający w porfirowych grobowcach władcy Sycylii pozostają uosobieniem bliskich nam niepokojów i marzeń. Świadczą o tym nie tylko wciąż tu przynoszone świeże kwiaty, lecz przede wszystkim powracające pytanie o to, jak wspólnocie europejskiej przywrócić jedność, nie zatracając różnorodnego dorobku.” (strony 185-6)

„Gdyby mnie zapytano o najlepsze wprowadzenie do podróży po Włoszech, wymieniłbym przede wszystkim dwóch pisarzy - Ferdynanda Gregovoriusa i Pawła Muratowa. W ich podejściu do włoskich doświadczeń odnajduję coś bardzo mi bliskiego i cennego. Coś więcej niż zainteresowanie sztuką i przejęcie się historią. Pewną koncepcję kultury, jej miejsca w życiu człowieka i miejsca człowieka w świecie. Wiązał się z tym sposób oglądania i pisania. Mądrze lawirowali między erudycją a egzaltacją, między ulotnym doznaniem a bezosobowym zapisem.” (s. 198)
 

5 komentarzy:

  1. No i mam dylemat, chcę jeszcze w tym miesiącu przeczytać książkę podróżniczą w ramach trójki u Sardegny i chciałam czytać Karpińskiego pamięć Włoch, ale sam autor przypomniał mi Muratowa, którego bardzo lubię i teraz i to kusi i tamto nęci. Wenecja- pamiętam swój pierwszy mail z Wenecji, w którym pisałam o wrażeniu, jakie robi wyjście z Dworca Santa Lucia wprost na Canalle Grande. Wychodzisz i już jesteś w środku, wewnątrz, jak na obrazie. Florencja, Wenecja i Rzym trzy moje ukochane miasta. Chyba powinnam przeczytać i Karpińskiego i Muratowa :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Oczywiście, przeczytaj obie książki, są tego warte. :) Inaczej może się skończyć, jak w tym wierszyku "Osiołkowi w żłobie dano..." (bez obrazy;)

      Usuń
  2. Ten komentarz został usunięty przez autora.

    OdpowiedzUsuń
  3. Żadnej obrazy nie będzie, bo często sama czuję się, jak ten osioł, który nie dość, że owies i siano, to jeszcze parę innych rodzajów paszy dostał.
    Usunęłam poprzedni komentarz, bo strzeliłam byka :(

    OdpowiedzUsuń

Autorzy

Agopsowicz Monika Albaret Celeste Albom Mitch Alvtegen Karin Austen Jane Babina Natalka Bachmann Ingeborg Baranowska Małgorzata Becerra Angela Beekman Aimee Bek Aleksander Bellow Saul Bennett Alan Besala Jerzy Bobkowski Andrzej Bogucka Maria Bonda Katarzyna Borkowska Urszula Bowen Rhys Brabant Hyacinthe Braine John Brodski Josif Calvino Italo Castagno Dario Cegielski Tadeusz Cejrowski Wojciech Cherezińska Elżbieta Cleeves Ann Courtemanche Gil Covey Sean Crummey Michael Cusk Rachel Czapska Maria Czarnecka Renata Czarnyszewicz Florian Czwojdrak Bożena Dallas Sandra de Blasi Marlena Didion Joan Dmochowska Emma Doctorow E.L. Domagalski Dariusz Domańska-Kubiak Irena Dostojewska Anna Drewniak Wojciech Drinkwater Carol Drucka Nadzieja Druckerman Pamela Dunlop Fuchsia Dyer Wayne Edwardson Ake Evans Richard Fabiani Bożena Fadiman Anne Faulkner William Fiedler Arkady Filipowicz Wika Fletcher Susan Fogelström Per Anders Fønhus Mikkjel Fowler Karen Joy Frankl Viktor Franzen Jonathan Frayn Michael Fredro Aleksander Fryczkowska Anna Gaskell Elizabeth Genow Magdalena Gilmour David Giordano Paolo Goetel Ferdynand Goethe Johann Wolfgang Gołowkina Irina Grabowska-Grzyb Ałbena Grabski Maciej Green Penelope Grimes Martha Grimwood Ken Gunnarsson Gunnar Gustafsson Lars Gutowska-Adamczyk Małgorzata Guzowska Marta Hagen Wiktor Hamsun Knut Hejke Krzysztof Helsztyński Stanisław Hen Józef Herbert Zbigniew Hill Napoleon Hill Susan Hoffmanowa Klementyna Holt Anne Hovsgaard Jens Hulova Petra Ishiguro Kazuo Iwaszkiewicz Jarosław Iwaszkiewiczowa Anna Jaffrey Madhur Jahren Hope Jakowienko Mira Jamski Piotr Jaruzelska Monika Jastrzębska Magdalena Jersild Per Christian Jörgensdotter Anna Jurgała-Jureczka Joanna Kaczyńska Marta Kallentoft Mons Kanger Thomas Kanowicz Grigorij Karlsson Elise Karon Jan Karpiński Wojciech Kaschnitz Marie Luise Kolbuszewski Jacek Komuda Jacek Kościński Piotr Kowecka Elżbieta Kraszewski Józef Ignacy Kręt Helena Kroh Antoni Kruusval Catarina Krzysztoń Jerzy Kuncewiczowa Maria Kutyłowska Helena Lackberg Camilla Lanckorońska Karolina Lander Leena Larsson Asa Laurain Antoine Lehtonen Joel Loreau Dominique cytaty Lupton Rosamund Lurie Alison Ładyński Antonin Łapicka Zuzanna Łopieńska Barbara Łozińska Maja Łoziński Mikołaj Maciejewska Beata Maciorowski Mirosław Mackiewicz Józef Magris Claudio Malczewski Rafał Maloney Alison Małecki Jan Manguel Alberto Mankell Henning Mann Wojciech Mansfield Katherine Marai Sandor Marias Javier Marinina Aleksandra Marklund Liza Marquez Gabriel Masłoń Krzysztof Mazzucco Melania McKeown Greg Meder Basia Meller Marcin Meredith George Michniewicz Tomasz Miłoszewski Zygmunt Mitchell David Mizielińscy Mjaset Christer Mrożek Sławomir Mukka Timo Murakami Haruki Musierowicz Małgorzata Musso Guillaume Myśliwski Wiesław Nair Preethi Naszkowski Zbigniew Nesbø Jo Nesser Hakan Nicieja Stanisław Nothomb Amelie Nowakowski Marek Nowik Mirosław Obertyńska Beata Oksanen Sofi Orlińska Zuzanna Ossendowski Antoni Ferdynand Pająk-Puda Dorota Paukszta Eugeniusz Pawełczyńska Anna Pawlikowski Michał Pezzelli Peter Pilch Krzysztof Platerowa Katarzyna Plebanek Grażyna Płatowa Wiktoria Proust Marcel Pruszkowska Maria Pruszyńska Anna Przedpełska-Trzeciakowska Anna Puchalska Joanna Puzyńska Katarzyna Quinn Spencer Rabska Zuzanna Rankin Ian Rejmer Małgorzata Reszka Paweł Rutkowski Krzysztof Rylski Eustachy Sadler Michael Safak Elif Schirmer Marcin Seghers Jan Sobański Antoni Sobolewska Justyna Staalesen Gunnar Stanowski Krzysztor Stasiuk Andrzej Stec Ewa Stenka Danuta Stockett Kathryn Stulgińska Zofia Susso Eva Sypuła-Gliwa Joanna Szabo Magda Szalay David Szarota Piotr Szczygieł Mariusz Szejnert Małgorzata Szumska Małgorzata Terzani Tiziano Theorin Johan Thompson Ruth Todd Jackie Tomkowski Jan Tristante Jeronimo Tullet Herve Velthuijs Max Venclova Tomas Venezia Mariolina Vesaas Tarjei Wachowicz-Makowska Jolanta Waltari Mika Wałkuski Marek Wańkowicz Melchior Warmbrunn Erika Wassmo Herbjørg Wasylewski Stanisław Weissensteiner Friedrich White Patrick Wiechert Ernst Wieslander Jujja Włodek Ludwika Zevin Gabrielle Zyskowska-Ignaciak Katarzyna Żylińska Jadwiga
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...