wtorek, 11 marca 2014

Magdalena Jastrzębska, Rokoko, dama i gilotyna






Po przeczytaniu „Pani na Złotym Potoku” nie mogłam sobie odmówić przyjemności lektury wcześniejszej książki Magdaleny Jastrzębskiej poświęconej jednej z pięknych polskich dam XVIII wieku. Rozalia z Chodkiewiczów Lubomirska (1768-94) była piękną kobietą, o rudoblond włosach i niebieskich oczach, która wywoływała furorę w Warszawie epoki Sejmu Wielkiego, o czym niejednokrotnie wspominali ówcześni pamiętnikarze. Jednak jej życie, uroda i prezencja zapewne znikłyby w pomrokach dziejów, gdy by nie fakt, że Rozalia była jedyną Polką, która została zgilotynowana podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej, co wzbudziło w tamtych czasach wielkie poruszenie, zwłaszcza z uwagi na młody wiek i urodę straconej kobiety.

Rozalia wywodziła się z wielce znanego i szanowanego rodu Chodkiewiczów. Jej najbardziej znanym przodkiem i twórcą potęgi rodu był hetman Jan Karol Chodkiewicz, pogromca Szwedów pod Kircholmem (1605). Dzieje rodu Chodkiewiczów i ich rezydencje opisane są na początku książki. Rozalia przyszła na świat w Czernobylu, który obecnie kojarzy się wyłącznie z katastrofą atomową z 1986 r., a wtedy był jedną z rezydencji Chodkiwiczów na Ukrainie. 
 
Jej małżeństwo zostało zaaranżowane przez rodzinę z Aleksandrem Lubomirskim, który odziedziczył po stryju pałac w Opolu Lubelskim. Jednak, wkrótce po ślubie młoda żona zatęskniła za bardziej światowym życiem niż to, które wiodła w domu rodzinnym i w mężowskich włościach. W Warszawie odżyła, ale również oddaliła się od męża. Po narodzinach drugiej córki (pierwsza zmarła w dzieciństwie) ruszyła z mężem do Paryża, gdzie wsiąkła w ówczesny arystokratyczny światek nawiązując znajomości z wysoko postawionymi osobami, np. z panią DuBarry, ostatnią kochanką Ludwika XV. Wiodła tam bujne życie, nie przejmując się wcześniejszym wyjazdem męża, ale z uwagi na niechęć małżonka do dalszego łożenia na jej utrzymanie, wróciła do kraju i tam z kolei rzuciła się w wir życia towarzyskiego eleganckiej Warszawy epoki Sejmu Wielkiego.
 
Wspólne życie z mężem skoncentrowanym na gospodarzeniu w swoich majątkach należało już wtedy do przeszłości, zbytnio się od siebie oddalili, a Rozalia zasmakowała w rozrywkach, które oferowała stolica. Emablowała dość wyraźnie księcia Józefa Poniatowskiego, królewskiego bratanka, ale wkrótce potem zakochała się w wykształconym i przystojnym Tadeuszu Mostowskim, senatorze Sejmu Wielkiego. Kochankowie wyjechali do coraz bardziej niebezpiecznego Paryża. Choć się rozstali, Rozalia - mimo narastającej atmosfery zagrożenia dla środowisk arystokratycznych - nadal utrzymywała kontakty z wytwornymi znajomymi.
 
 
Źródło zdjęcia


Wkrótce stało się to, co się stać musiało w warunkach Wielkiego Terroru, czyli aresztowanie Rozalii, którego powodem były jej zbyt bliskie kontakty z tamtejszą arystokracją, co podczas kulminacji terroru było wystarczającą okolicznością obciążającą. Przez kilka miesięcy była więziona w różnych więzieniach razem z pięcioletnią córką. Nie udało się zapobiec wykonaniu kary śmierci przez zgilotynowanie. Jej córka w dorosłym wieku przyjęła imię matki. Jej losy, ciekawe i nietuzinkowe, poznajemy w ostatnim rozdziale książki.

Książkę czyta się świetnie. Autorka z pietyzmem odmalowała sylwetkę swojej bohaterki podkreślając jej radość życia, młodość i czar. Jej życie zostało przerwane w zupełnie bezsensowny sposób, ale gdyby nie jej narodowość byłaby zapewne jedną z wielu zapomnianych ofiar Wielkiej Rewolucji. 


Książka jest napisana przystępnym językiem, co nie znaczy, że jest powierzchowna. Magdalena Jastrzębska pisząc ją opierała się na wielu opracowaniach i materiałach źródłowych. Wykaz literatury umieszczony na końcu książki był dla mnie nieocenionym źródłem ciekawych tytułów pamiętnikarskich i wspomnieniowych, po które na pewno kiedyś sięgnę. Zresztą staranność, umiejętność twórczego wykorzystania źródeł epoki jest cechą charakterystyczną autorki, którą miałam okazję podziwiać również podczas lektury „Pani na Złotym Potoku”.

Lektura książki była dla mnie przyjemnym doświadczeniem również dlatego, że pojawiają się w niej osoby i miejsca, z którymi zetknęłam się podczas lektury „Dziennika Franciszki Krasińskiej”. Akcja „Dziennika…” toczy się co prawda 20-30 lat wcześniej, ale wujostwo Lubomirscy, właściciele pałacu w Opolu Lubelskim pojawiają się również w życiu Rozalii, której mąż był właścicielem tego pałacu. Z Opola Lubelskiego wywodzi się również moja przyjaciółka i czytanie książki o Rozalii, „białej damie” opolskiego pałacu, było dużą frajdą.

Bardzo lubię takie książki, które pozwalają poznać nowe, nietuzinkowe postacie, dzięki którym można odkryć kawałek naszej przeszłości. Magdalena Jastrzębska z talentem przybliża czytelnikom piękne i niebanalne damy przeszłości. W swoich najnowszych książkach zmieniła, co prawda wiek, w którym żyły bohaterki jej książek (obecnie przybliża nam damy żyjące w XIX, a nie XVIII wieku), ale poziom i jakość pozostaje niezmiennie na wysokim poziomie.



Autor: Magdalena Jastrzębska

Wydawnictwo: ARCANA
Rok wydania: 2005
Liczba stron: 132


11 komentarzy:

  1. Ten komentarz został usunięty przez autora.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Nie ukrywam, że i ja po raz pierwszy o Lubomirskiej właśnie u nieocenionego Wasylewskiego czytałam. Byłam wtedy młodą dziewczyną i nawet do głowy mi nie przyszło, że kiedyś będę o niej pisać.

      Usuń
    2. Ten komentarz został usunięty przez autora.

      Usuń
    3. Wasylewskiego nie czytałam, ale natknęłam się na informacje, że pisał o Rozalii. Książka jest obecnie praktycznie niemożliwa do zdobycia. Szukałam bezskutecznie na allegro, ale na szczęście moja biblioteka stanęła na wysokości zadania. Wznowienie byłoby mile widziane. :)

      Usuń
  2. Normalnie niestety jest już nie do osiągnięcia, chyba że będzie wznowienie. Wierzę, że dobra:)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zgadzam się, książka jest obecnie niemal nie do zdobycia. Mogłam ją przeczytać tylko dzięki mojej bibliotece. Może znajdziesz ją też u siebie? Warto przeczytać.:)

      Usuń
  3. Od czasu napisania książki minęło 10 lat...
    Do Opola Lubelskiego i niedalekiego Niezdowa specjalnie wybrałam się, by odnaleźć ślady Rozalii...
    Cieszy mnie jako autorkę, że książka sprawiała czytelniczą przyjemność.
    Nie pozostaje mi nic innego jak podziękować za tak wnikliwą analizę lektury i ... (uwaga! autoreklama :) ) zachęcić do przeczytania kolejnej, nowej opowieści biograficznej, która ukaże się wiosną, a dotyczyć będzie trzech sióstr Lachman.
    Pozdrowienia!

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Czas leci....
      Spędziłam z Twoją książką miłe chwile. Wypisałam sobie parę pamiętników z epoki i może kiedyś przeczytam przynajmniej część z nich.
      Dobra reklama (a właściwie zapowiedź wydawnicza) nie jest zła! Czy wiesz już, w którym miesiącu książka pojawi się w sprzedaży? Patrząc dziś przez okno można było odnieść wrażenie, że wiosna tuż, tuż... :)

      Usuń
    2. Dokładnie nie wiem, ale prace wydawnicze w toku, więc jak tylko będzie na ukończeniu napiszę na blogu. W maju mam imieniny miło byłoby gdyby był to taki imieninowy prezent:)
      Jednym słowem tuż, tuż... :))

      Usuń
  4. To może byłaby również w mojej bibliotece? Choć trochę wątpię, bo filia jest mała, powstała jakieś osiem lat temu i księgozbiór raczej ubogi. Ale sprawdzę, bo mam wielka ochotę na tę książkę znanej mi już Autorki z innych publikacji:)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zawsze warto sprawdzić, a nuż... W mojej dzielnicy zastosowano bardzo dobre rozwiązanie. Mogę wypożyczać książki we wszystkich bibliotekach, a możliwość wypożyczenia sprawdzam w systemie internetowym. W zasadzie korzystam tylko z dwóch przybytków, ale niedługo chyba wypróbuję nową bibliotekę, bo znalazłam tam książkę, której poszukuję już od jakiegoś czasu. :)

      Usuń

Autorzy

Agopsowicz Monika Albaret Celeste Albom Mitch Alvtegen Karin Austen Jane Babina Natalka Bachmann Ingeborg Baranowska Małgorzata Becerra Angela Beekman Aimee Bek Aleksander Bellow Saul Bennett Alan Besala Jerzy Bobkowski Andrzej Bogucka Maria Bonda Katarzyna Borkowska Urszula Bowen Rhys Brabant Hyacinthe Braine John Brodski Josif Calvino Italo Castagno Dario Cegielski Tadeusz Cejrowski Wojciech Cherezińska Elżbieta Cleeves Ann Courtemanche Gil Covey Sean Crummey Michael Cusk Rachel Czapska Maria Czarnecka Renata Czarnyszewicz Florian Czwojdrak Bożena Dallas Sandra de Blasi Marlena Didion Joan Dmochowska Emma Doctorow E.L. Domagalski Dariusz Domańska-Kubiak Irena Dostojewska Anna Drewniak Wojciech Drinkwater Carol Drucka Nadzieja Druckerman Pamela Dunlop Fuchsia Dyer Wayne Edwardson Ake Evans Richard Fabiani Bożena Fadiman Anne Faulkner William Fiedler Arkady Filipowicz Wika Fletcher Susan Fogelström Per Anders Fønhus Mikkjel Fowler Karen Joy Frankl Viktor Franzen Jonathan Frayn Michael Fredro Aleksander Fryczkowska Anna Gaskell Elizabeth Genow Magdalena Gilmour David Giordano Paolo Goetel Ferdynand Goethe Johann Wolfgang Gołowkina Irina Grabowska-Grzyb Ałbena Grabski Maciej Green Penelope Grimes Martha Grimwood Ken Gunnarsson Gunnar Gustafsson Lars Gutowska-Adamczyk Małgorzata Guzowska Marta Hagen Wiktor Hamsun Knut Hejke Krzysztof Helsztyński Stanisław Hen Józef Herbert Zbigniew Hill Napoleon Hill Susan Hoffmanowa Klementyna Holt Anne Hovsgaard Jens Hulova Petra Ishiguro Kazuo Iwaszkiewicz Jarosław Iwaszkiewiczowa Anna Jaffrey Madhur Jahren Hope Jakowienko Mira Jamski Piotr Jaruzelska Monika Jastrzębska Magdalena Jersild Per Christian Jörgensdotter Anna Jurgała-Jureczka Joanna Kaczyńska Marta Kallentoft Mons Kanger Thomas Kanowicz Grigorij Karlsson Elise Karon Jan Karpiński Wojciech Kaschnitz Marie Luise Kolbuszewski Jacek Komuda Jacek Kościński Piotr Kowecka Elżbieta Kraszewski Józef Ignacy Kręt Helena Kroh Antoni Kruusval Catarina Krzysztoń Jerzy Kuncewiczowa Maria Kutyłowska Helena Lackberg Camilla Lanckorońska Karolina Lander Leena Larsson Asa Laurain Antoine Lehtonen Joel Loreau Dominique cytaty Lupton Rosamund Lurie Alison Ładyński Antonin Łapicka Zuzanna Łopieńska Barbara Łozińska Maja Łoziński Mikołaj Maciejewska Beata Maciorowski Mirosław Mackiewicz Józef Magris Claudio Malczewski Rafał Maloney Alison Małecki Jan Manguel Alberto Mankell Henning Mann Wojciech Mansfield Katherine Marai Sandor Marias Javier Marinina Aleksandra Marklund Liza Marquez Gabriel Masłoń Krzysztof Mazzucco Melania McKeown Greg Meder Basia Meller Marcin Meredith George Michniewicz Tomasz Miłoszewski Zygmunt Mitchell David Mizielińscy Mjaset Christer Mrożek Sławomir Mukka Timo Murakami Haruki Musierowicz Małgorzata Musso Guillaume Myśliwski Wiesław Nair Preethi Naszkowski Zbigniew Nesbø Jo Nesser Hakan Nicieja Stanisław Nothomb Amelie Nowakowski Marek Nowik Mirosław Obertyńska Beata Oksanen Sofi Orlińska Zuzanna Ossendowski Antoni Ferdynand Pająk-Puda Dorota Paukszta Eugeniusz Pawełczyńska Anna Pawlikowski Michał Pezzelli Peter Pilch Krzysztof Platerowa Katarzyna Plebanek Grażyna Płatowa Wiktoria Proust Marcel Pruszkowska Maria Pruszyńska Anna Przedpełska-Trzeciakowska Anna Puchalska Joanna Puzyńska Katarzyna Quinn Spencer Rabska Zuzanna Rankin Ian Rejmer Małgorzata Reszka Paweł Rutkowski Krzysztof Rylski Eustachy Sadler Michael Safak Elif Schirmer Marcin Seghers Jan Sobański Antoni Sobolewska Justyna Staalesen Gunnar Stanowski Krzysztor Stasiuk Andrzej Stec Ewa Stenka Danuta Stockett Kathryn Stulgińska Zofia Susso Eva Sypuła-Gliwa Joanna Szabo Magda Szalay David Szarota Piotr Szczygieł Mariusz Szejnert Małgorzata Szumska Małgorzata Terzani Tiziano Theorin Johan Thompson Ruth Todd Jackie Tomkowski Jan Tristante Jeronimo Tullet Herve Velthuijs Max Venclova Tomas Venezia Mariolina Vesaas Tarjei Wachowicz-Makowska Jolanta Waltari Mika Wałkuski Marek Wańkowicz Melchior Warmbrunn Erika Wassmo Herbjørg Wasylewski Stanisław Weissensteiner Friedrich White Patrick Wiechert Ernst Wieslander Jujja Włodek Ludwika Zevin Gabrielle Zyskowska-Ignaciak Katarzyna Żylińska Jadwiga
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...