wtorek, 15 stycznia 2013

Magda Szabo, Sarenka






Po lekturze "Świniobicia” wiedziałam, że chcę przeczytać więcej książek autorstwa Magdy Szabo. Jej niebanalny sposób narracji odsłaniający całe spektrum ludzkich typów i zachowań zachęcał mnie do przeczytania kolejnej książki. W bibliotekach, z których korzystam, jest nawet dość spory wybór książek jej autorstwa, ale ich stopień zużycia jest dość zaawansowany i grozi w paru przypadkach wycofaniem egzemplarzy z użytku w niedługim czasie. Dlatego też sięgnęłam po najbardziej chyba zniszczoną książkę, która wpadła mi w oko. 

“W dzieciństwie milczałam przez tak wiele lat, że później nigdy nie nauczyłam się mówić; umiem tylko kłamać lub milczeć.” (s. 8) 

„Sarenka” to druga powieść, jaką napisała Szabo, wydana po raz pierwszy w 1959 r. Jest to złożony portret Eszter, uznanej i popularnej aktorki, silnej i nietuzinkowej osobowości, której życie przed wojną naznaczone było biedą i nieszczęściem. Powieść jest napisana w formie monologu czy też spowiedzi głównej bohaterki, która przeważnie zwraca się do swojego kochanka, opisując koleje swego niełatwego życia. 

Charakterystyczne dla tej narracji są przeskoki czasowe z chwili obecnej, czyli lat 50-tych XX w., do przeszłości. Opowieść ma głęboko subiektywny ton. Wszystkie osoby w niej uczestniczące opisywane są z punktu widzenia Eszter, która od wczesnego dzieciństwa musiała zarabiać na siebie, mogła liczyć tylko na swój umysł i zdolności. Z tekstu przebija miłość do rodziców okraszona jednak realistyczną oceną ich emocjonalnej samowystarczalności, co niewątpliwie miało wpływ na dziecko, jakim była wtedy Eszter. 

„Ja nie mam twarzy, nie mam rysów, jeśli się nie umaluję, wszystko się u mnie zlewa; mam tylko maski, nie mam także głowy. Inna jestem rano, inna w południe, a inna w nocy.” (strony 17-18

Niby jest to banalna historia miłosna, ale skomplikowana osobowość głównej bohaterki i jej emocjonalna spowiedź nadają jej głębszy wymiar. Poznając ją lepiej w kolejnych nawrotach wspomnień, można dostrzec mur, który wzniosła wokół siebie i zazdrość, która gnębi ją od najmłodszych lat. Jej kochanek, z którym prowadzi tę nieistniejącą w rzeczywistości rozmowę, tak naprawdę nic nie wie o niej, jej przeszłości, uczuciach i doświadczeniach. Nie dlatego, że go to nie interesuje, lecz ze względu na przyjętą postawę Eszter, która swoje tajemnice chroni przed wszystkimi. Nawet przed człowiekiem, którego kocha i przez którego jest kochana. Ani na chwilę nie spuszcza gardy, którą się otoczyła, nie pokazuje swojej prawdziwej twarzy i uczuć. Jej życie jest maską, którą zrzuca w swojej spowiedzi. 

„Gdybyś był choć troszkę podejrzliwy, gdyby choć raz przyszło ci do głowy baczniej mi się przyjrzeć, tak jak zwykłeś obserwować moje ciało, które znałeś lepiej niż ja, może zauważyłbyś, ile mimo woli sprawiasz mi cierpień, spostrzegłbyś, że szamoczę się i miotam w jakichś jałowych, nieujarzmionych męczarniach, które wywołujesz różnymi pamiątkami i wspomnieniami, nazwami obcych potraw i pokazywaniem pięter domów, w których bywałeś jako młody małżonek; (…)” (s. 107) 


Magda Szabo interesująco zarysowała jej postać. Nie można jej nazwać jedynie kobietą opętaną nienawiścią, nie przypomina również anioła. Jej osobowość jest złożona, ale jej przeżycia są bliskie wielu kobietom. Jej charakter został ukształtowany podczas bardzo trudnego, pełnego niedoli dzieciństwa i choć pewne jej zachowania i decyzje mogą wzbudzać sprzeciw, to jednak ją rozumiemy. Rozumiemy, ale nie zmienia to faktu, że w ostatecznym rozrachunku skoncentrowanie na negatywnych emocjach najwięcej szkody przynosi właśnie Eszter. 

W relacji tej pojawiają się inne osoby, które miały wpływ na ukształtowanie się jej osobowości, ale największa więź emocjonalna, poza matką i ojcem, łączyła ją z Angelą, koleżanką ze szkoły. Gdy Eszter cierpiała niedostatek i głód zarabiając na życie lekcjami, Angela dorastała w dostatku i miłości pod troskliwą opieką rodziców i opiekunki. Słodka, życzliwa Angela... To imię nie jest przypadkowe. Po latach, gdy się ponownie spotykają, więź między nimi nadal istnieje, ale nabiera innego charakteru, istotnego dla przebiegu wydarzeń. 
 
„Sarenka” była dla mnie dość niezwykłą lekturą, zwłaszcza ostatnio, kiedy brakuje mi czasu na wiele spraw, również na czytanie. Po przewróceniu bowiem ostatniej strony tej niewielkiej objętościowo książki wróciłam niemal natychmiast na stronę pierwszą, gdyż z racji charakterystycznej dla Szabo „puzzlowej” narracji, wiele niuansów mi umknęło w początkowej fazie czytania. Sens pewnych wydarzeń można dokładniej zrozumieć, gdy znamy całą historię i jej bohaterkę z jej skomplikowaniem i specyfiką charakterologiczną. Nie wiedzieć kiedy, byłam już w połowie książki czytając ją drugi raz i nie był to czas stracony, gdyż druga lektura pozwoliła mi poznać Eszter pełniej i głębiej. 

Proza Magdy Szabo nieodmiennie mnie zachwyca. Jej książki nie pozostawiają mnie obojętną. Również „Sarenka” przeniosła mnie do innego świata, pozwoliła zastanowić się nad życiem. Książka ta przykuła moją uwagę od pierwszej do ostatniej strony. Polecam.




Źródło zdjęcia

Magda Szabo ( 1917-2007), węgierska pisarka. Zadebiutowała jako poetka w 1947 r. W latach 1949-58 objęta zakazem publikowania jej prac. W 1958 r. wydała swą pierwszą powieść pt. "Fresk". Do jej najbardziej znanych książek należą "Świniobicie" (1960), "Tajemnica Abigel" (1970), "Staroświecka historia" (1977), "Zamknięte drzwi" (1987). Wywiad z Magdą Szabo z 2007 r. znajdziecie tu .

Autor: Magda Szabo
Tytuł oryginalny: Az őz

Wydawnictwo: Czytelnik
Tłumacz: Andrzej Sieroszewski
Rok wydania: 1961
Liczba stron: 176


10 komentarzy:

  1. Na pewno się skuszę, jeśli tylko uda mi się Sarenkę znaleźć, bo wydawało mi się, że przeczytałam całą Szabo, a tu proszę. Może jest gdzieś w jakiejś odległej ode mnie bibliotece :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Polecam. Ja mam jeszcze sporo książek Szabo do przeczytania :)

      Usuń
  2. Skomplikowana, pełna rozchwianych emocji kobieca psychika.. Ale się ciekawie zapowiada! :) Ciekawe, czy znajdę ją w mojej bibliotece :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. No i od razu widać, która z nas dwóch jest filologiem polskim ;) Mam nadzieję, że uda Ci się znaleźć tę książkę.

      Usuń
  3. Jakze sie ciesze czytajac Twoja recenzje, bo ksiazke mam na polce i w tym roku na pewno ja przeczytam:)
    Jak na razie przeczytalam tylko dwie ksiazki Szabo, ale natychmiast zaczelam zdobywac kolejne. Jej proza mnie zachwyca i mam nadzieje, ze ten stan sie utrzyma.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ja również przeczytałam dwie książki Szabo i mam ochotę na więcej :) Mam nadzieję, że "Sarenka" Ci się spodoba :)

      Usuń
    2. Wlasnie czytam. Piekna :)

      Usuń
    3. Cieszę się, że Ci się podoba. :)

      Usuń
  4. Bardzo bym chciała przeczytać "Sarenkę" :)
    Twoja bilioteka jest dobrze zaopatrzona w starocie. W mojej z książek Szabo jest tylko "Bal maskowy" oraz dwa wydania "Staroświeckiej historii".

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Gdybym chciała skorzystać z zasobów wszystkich bibliotek w dzielnicy, do czego jestem uprawniona, nie miałabym problemów z dostępem do wielu starszych i nowszych książek. Ja jednak korzystam tylko z dwóch i czasem nie mogę dostać tych "staroci", które mnie interesują. Ale obie biblioteki sa naprawdę nieźle zaopatrzone i naprawdę nie mogę narzekać :)

      Usuń

Autorzy

Agopsowicz Monika Albaret Celeste Albom Mitch Alvtegen Karin Austen Jane Babina Natalka Bachmann Ingeborg Baranowska Małgorzata Becerra Angela Beekman Aimee Bek Aleksander Bellow Saul Bennett Alan Besala Jerzy Bobkowski Andrzej Bogucka Maria Bonda Katarzyna Borkowska Urszula Bowen Rhys Brabant Hyacinthe Braine John Brodski Josif Calvino Italo Castagno Dario Cegielski Tadeusz Cejrowski Wojciech Cherezińska Elżbieta Cleeves Ann Courtemanche Gil Covey Sean Crummey Michael Cusk Rachel Czapska Maria Czarnecka Renata Czarnyszewicz Florian Czwojdrak Bożena Dallas Sandra de Blasi Marlena Didion Joan Dmochowska Emma Doctorow E.L. Domagalski Dariusz Domańska-Kubiak Irena Dostojewska Anna Drewniak Wojciech Drinkwater Carol Drucka Nadzieja Druckerman Pamela Dunlop Fuchsia Dyer Wayne Edwardson Ake Evans Richard Fabiani Bożena Fadiman Anne Faulkner William Fiedler Arkady Filipowicz Wika Fletcher Susan Fogelström Per Anders Fønhus Mikkjel Fowler Karen Joy Frankl Viktor Franzen Jonathan Frayn Michael Fredro Aleksander Fryczkowska Anna Gaskell Elizabeth Genow Magdalena Gilmour David Giordano Paolo Goetel Ferdynand Goethe Johann Wolfgang Gołowkina Irina Grabowska-Grzyb Ałbena Grabski Maciej Green Penelope Grimes Martha Grimwood Ken Gunnarsson Gunnar Gustafsson Lars Gutowska-Adamczyk Małgorzata Guzowska Marta Hagen Wiktor Hamsun Knut Hejke Krzysztof Helsztyński Stanisław Hen Józef Herbert Zbigniew Hill Napoleon Hill Susan Hoffmanowa Klementyna Holt Anne Hovsgaard Jens Hulova Petra Ishiguro Kazuo Iwaszkiewicz Jarosław Iwaszkiewiczowa Anna Jaffrey Madhur Jahren Hope Jakowienko Mira Jamski Piotr Jaruzelska Monika Jastrzębska Magdalena Jersild Per Christian Jörgensdotter Anna Jurgała-Jureczka Joanna Kaczyńska Marta Kallentoft Mons Kanger Thomas Kanowicz Grigorij Karlsson Elise Karon Jan Karpiński Wojciech Kaschnitz Marie Luise Kolbuszewski Jacek Komuda Jacek Kościński Piotr Kowecka Elżbieta Kraszewski Józef Ignacy Kręt Helena Kroh Antoni Kruusval Catarina Krzysztoń Jerzy Kuncewiczowa Maria Kutyłowska Helena Lackberg Camilla Lanckorońska Karolina Lander Leena Larsson Asa Laurain Antoine Lehtonen Joel Loreau Dominique cytaty Lupton Rosamund Lurie Alison Ładyński Antonin Łapicka Zuzanna Łopieńska Barbara Łozińska Maja Łoziński Mikołaj Maciejewska Beata Maciorowski Mirosław Mackiewicz Józef Magris Claudio Malczewski Rafał Maloney Alison Małecki Jan Manguel Alberto Mankell Henning Mann Wojciech Mansfield Katherine Marai Sandor Marias Javier Marinina Aleksandra Marklund Liza Marquez Gabriel Masłoń Krzysztof Mazzucco Melania McKeown Greg Meder Basia Meller Marcin Meredith George Michniewicz Tomasz Miłoszewski Zygmunt Mitchell David Mizielińscy Mjaset Christer Mrożek Sławomir Mukka Timo Murakami Haruki Musierowicz Małgorzata Musso Guillaume Myśliwski Wiesław Nair Preethi Naszkowski Zbigniew Nesbø Jo Nesser Hakan Nicieja Stanisław Nothomb Amelie Nowakowski Marek Nowik Mirosław Obertyńska Beata Oksanen Sofi Orlińska Zuzanna Ossendowski Antoni Ferdynand Pająk-Puda Dorota Paukszta Eugeniusz Pawełczyńska Anna Pawlikowski Michał Pezzelli Peter Pilch Krzysztof Platerowa Katarzyna Plebanek Grażyna Płatowa Wiktoria Proust Marcel Pruszkowska Maria Pruszyńska Anna Przedpełska-Trzeciakowska Anna Puchalska Joanna Puzyńska Katarzyna Quinn Spencer Rabska Zuzanna Rankin Ian Rejmer Małgorzata Reszka Paweł Rutkowski Krzysztof Rylski Eustachy Sadler Michael Safak Elif Schirmer Marcin Seghers Jan Sobański Antoni Sobolewska Justyna Staalesen Gunnar Stanowski Krzysztor Stasiuk Andrzej Stec Ewa Stenka Danuta Stockett Kathryn Stulgińska Zofia Susso Eva Sypuła-Gliwa Joanna Szabo Magda Szalay David Szarota Piotr Szczygieł Mariusz Szejnert Małgorzata Szumska Małgorzata Terzani Tiziano Theorin Johan Thompson Ruth Todd Jackie Tomkowski Jan Tristante Jeronimo Tullet Herve Velthuijs Max Venclova Tomas Venezia Mariolina Vesaas Tarjei Wachowicz-Makowska Jolanta Waltari Mika Wałkuski Marek Wańkowicz Melchior Warmbrunn Erika Wassmo Herbjørg Wasylewski Stanisław Weissensteiner Friedrich White Patrick Wiechert Ernst Wieslander Jujja Włodek Ludwika Zevin Gabrielle Zyskowska-Ignaciak Katarzyna Żylińska Jadwiga
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...